Wasgedrag bij katten; vanzelfsprekend of niet?

‘Wasgedrag’ bij katten heeft een zelfverzorgende functie. Sommige katten schieten hierin te kort, hoe komt dat?

Iedereen kent het typische beeld van de kat zichzelf zit te likken in een -voor ons- moeilijke of zelfs onmogelijke houding. Zittend op de kont, achterpoot gestrekt in de lucht en de kop zit bij de intieme delen. Katten zijn hygiënische dieren, ze onderhouden hun vacht compleet zelf. Alle vuiltjes en losse haren worden er nauwkeurig uitgepoetst. Maar de vachtverzorging gaat niet altijd goed. Soms zijn er problemen die ertoe leiden dat katten hun vacht niet goed meer kunnen verzorgen…

 

Maternaal wasgedrag

Moederpoezen wassen niet alleen zichzelf, maar ook hun kroost. Een kitten kan de eerste tijd niet zelf naar de kattenbak, ze kunnen maar amper bewegen. Zodoende zal de moederpoes haar kroost verzorgen door te wassen bij de intieme delen. De drang om de behoefte te doen hebben kittens nog niet direct. Door het wassen van de moeder, wordt de ontlasting opgewekt. Een kitten plast en poept en dat wordt ook meteen opgelikt door de moeder. Het zelfverzorgende wasgedrag begint al bij de geboorte en is een belangrijk onderdeel van de dag voor de rest van het kattenleven.

Graadmeter

Tezamen met drinken, eten (en jagen), plassen en poepen is zelfverzorging een primaire behoefte die elke dag terugkomt. Een volwassen kat is gemiddeld 3 uur per dag bezig met de vachtverzorging. Dit komt overeen met 30-50% van de wakkere tijd, wat laat zien dat het een belangrijk onderdeel is van de invulling van de dag.

Sommige katten wassen zich nauwelijks, terwijl anderen bijna het dubbele aan tijd kwijt zijn. Dit noemen we afwijkend gedrag en heeft zeker consequenties voor de vachtconditie. Pijn, stress of ander onderliggend lijden zorgt ervoor dat het wassen naar de achtergrond verdwijnt. Logischerwijs zal dit problemen opleveren. De vacht van een kat is een goede graadmeter om te zien of een kat zich prettig voelt. Zie je een verslechterde vacht of snel terugkomende klitten, kan dit wijzen op een medisch of gedragsmatig probleem.

Een paar voorbeelden om dit te verduidelijken;

Gebitsproblemen

Katten eten vaak ‘gewoon’ door. Dat is het tegenovergestelde van onszelf als we tandpijn hebben. Toch zijn er best wat katten met tandpijn, die we amper opmerken. Eten is daarbij een noodzaak en wordt boven zelfverzorging gekozen. Wat zien we dan wel bij een kat met tandpijn? Nou, een verslechterde vacht! Wassen en haren oplikken gaan ze grotendeels vermijden als ze er teveel hinder of last van ervaren. Zodoende worden veel katten bij de trimsalon doorgestuurd naar de dierenarts of dierentandarts voor gebitscontrole.

Ouderdom

Zeker bij onze senior katten komen vachtproblemen veel voor, of ze nu lang of kort haar hebben. Wat te denken van artrose of ander pijnlijk lichaamsdeel? Heeft de kat een zere heup, dan zal zij daar niet op gaan leunen om zichzelf te wassen. Of het draaien met het lijf doet pijn, dan doen ze dat ook niet.

Blaasproblemen

Pijn is ook een prikkel die vaak te lang aanwezig blijft in het lichaam van de kat. Een realistisch en veelvoorkomend voorbeeld zijn blaasproblemen. Zolang de kat gebruik maakt van de kattenbak of de tuin en niet buiten de kattenbak in huis plast, ervaren wij -eigenaren- dat niet zozeer als probleem. Maar veel katten doen met tegenzin of pijn hun behoefte op de bak of buiten in de tuin. Blaasproblemen hoeven niet altijd onzindelijkheid tot gevolg te hebben, maar kunnen pijn geven in de blaasstreek. Pijn is een innerlijke prikkel, die 24/7 aanwezig is. Katten die deze blaasproblemen ervaren, hebben constant pijn. En het vervelendste is dat ze er niet bij kunnen komen. De kat gaat zich likken op de buik, vaak tot een kale plek aan toe. Sommige katten gaan nog een stapje extra door de huid verder te beschadigen, zodat het daar ook zeer gaat doen. Het wassen wordt dan dwangmatig. Vaak gaat dit gepaard met andere signalen van irritatie.

Overigens is dit niet de enige aanleiding tot obsessief was-gedrag bij katten. Wat te denken van parasieten zoals vlooien. Deze geven zoveel jeuk dat een kat zichzelf in eerste instantie gaat wassen om dit kwijt te raken. Is er geen bestrijding van vlooien, dan blijft logischerwijs de jeuk aanwezig. Onder het motto “Jeuk is erger dan pijn”, zal een kat zich op bepaalde plekken kaal wassen en/of bijten.

Stress

Het verzorgingsgedrag is een natuurlijk en volkomen normaal gedrag. Maar wat als dit afwijkend en/of abnormaal wordt? De gevolgen van stress mogen niet onderschat worden. Stress is een groot begrip en voor de duidelijkheid moeten we dit in 2 groepen verdelen. Katten hebben namelijk last van acute stress en/of chronische stress. De prikkel die stress oproept is kortdurend (acuut) of langdurig (chronisch) aanwezig. Een vuilniswagen die stopt om de kliko te legen is hierbij een kortdurende prikkel. Een conflict tussen katten in hetzelfde huishouden wat al geruime tijd voortduurt is een voorbeeld van een langdurige stressvolle situatie.

Bij acute stress schrikt een kat en wat dan volgt is dat er vliegensvlug allerlei stress-hormonen aangemaakt worden. Het lichaam kan direct reageren. De reactie die een kat dan kan geven is vluchten, vechten of bevriezen. Zodra de prikkel verdwijnt, keert het lichaam terug in normale stand. Katten laten op hun eigen manier zien dat ze deze situatie spannend vonden. Ze kunnen een korte verticale lik met de tong doen, eventjes gapen en/of hun pootje half omhoog tillen als ze zitten. Dit laatste noemen we een intentiebeweging, want de kat twijfelt of het moet vechten of vluchten. Vandaar kiest ze de middenmoot.

Een kat kan zich plots gaan wassen in deze situatie. Dit wassen duurt overigens niet lang, hooguit een seconde of 10. Je kan dus begrijpen dat dit niet hoort bij de dagelijkse wasbeurt, want er wordt nauwelijks aandacht geschonken aan de zelfverzorging. Misschien heb je het ooit eerder gezien en anders ga je er nu beter op letten. Er gebeurt iets waardoor de kat schrikt. Deze rent een paar meter weg van de situatie en gaat dan zichzelf plots hevig wassen. Daarna loopt de kat weer door. Waarom doet een kat dit? De verklaring hierachter is dat een kat rustig wordt van zichzelf wassen. Het gedrag draait plots om in iets totaal anders en daarom noemen we dat oversprong gedrag.

Moraal van dit vachtverhaal

Het zelfverzorgende gedrag begint al in de kittentijd en blijft tot de dood aanwezig. Al dan niet in dezelfde mate. Sommige katten vergen extra hulp van de eigenaar door pijn en/of ouderdom. Wordt het likken en poetsen dwangmatig of zie je kalende plekken bij de kat, raadpleeg dan eerst de dierenarts. Eerst dienen medische oorzaken, zoals pijn, parasieten of allergieën uitgesloten te worden. Een gediplomeerd kattentrimster kan helpen bij de vachtverzorging van de kat en hierover goede adviezen geven aan eigenaren. Daarnaast is het verstandig om een gediplomeerd gedragstherapeut te zoeken die jou en jouw kat verder kan helpen.

Auteur Anneke Houbraken

Anneke Houbraken is gediplomeerd gedragstherapeut voor katten. Haar praktijk Miauw Kattentherapie is actief sinds 2014. Reeds drie jaar is ze geaccrediteerd door de Stichting Platform Professionele  Diergedragsdeskundigen (SPPD) en worden haar consulten vergoed door dierverzekeraars. Haar werkgebied is Brabant en Limburg. Ze heeft talloze eigenaren geholpen met probleemgedragingen van hun kat(ten).
Daarnaast heeft ze haar diploma behaald voor ‘kattentrimster non-invasief’. Dit wil zeggen dat ze een vacht besparende werkwijze hanteert die tevens katvriendelijk is. Haar eigen trimsalon Miauw Kattentrimsalon is gevestigd in Bergeijk en ze is aangesloten bij het kattentrimkeurmerk. Door deze combinatie kan Anneke elke kat helpen met vacht- en/of gedragsproblemen. Meer informatie vind je op https://miauw-kattentrimsalon.nl/